Prix de Rome Architectuur 2022

Het voorstel voor de Prix de Rome is een pleidooi voor de oprichting een nieuw internationaal instituut: Het Public Centre for Architectural Disaster and Collective Healing.

Middels ingrijpen met architectuur of middels ingrijpen in bestaande architectuur kunnen bewust of onbewust menselijke en ecologische relaties ontwricht en kapot gemaakt worden. Dat is architectural disaster. Denk aan de schade aan de natuur en de woningen veroorzaakt door de gaswinning in Groningen, verwoesting door oorlog in Gaza, gebrek aan humane huisvesting voor vluchtelingen, of de sloop van sociale huurwoningen in steden.

Als architect, landschapsarchitect of stedenbouwkundige stellen we ons vaak neutraal op, denkende dat de oorzaken van deze rampen buiten onze macht liggen. Maar daar waar architectuur betrokken is bij rampen, start direct onze verantwoordelijk om ons tot deze rampen en de oorzaken ervan te verhouden. Want als middels ingrijpen met of in architectuur architectural disaster kan veroorzaken, dan kan het ook het tegenovergestelde bereiken: menselijke en ecologische relaties verbinden en opbouwen.

Het instituut doet daar een poging toe. Er worden casussen van architectural disasters onder de loep genomen. Betrokkenen van architectural disaster – slachtoffers, verantwoordelijken en betrokken gemeenschappen – komen onder begeleiding van een team van onderzoekers en mediators samen om een proces van heling in te gaan.

Het instituut maakt gebruik van het gebouw waar het International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia tussen 2009 en 2017 gehuisvest was. Het gebouw is in 1953 ontworpen door architect Ad van der Steur voor een verzekeringsmaatschappij. In de afgelopen decennia was het niet openbaar toegankelijk; wat zich binnen afspeelde, gebeurde achter gesloten deuren. Het gebouw, dat monumentaliteit, gezag, veiligheid, geslotenheid en een traditioneel rechtssysteem representeerde, zal letterlijk ruimte maken voor de nieuwe functie.

De omgang met het bestaande gebouw vormt zowel een breuk als verzoening ermee. Het gebouw wordt doorsneden en transformeert in een groot oplopend plein dat inkijk biedt in de vroegere functie van tribunaal. Tussen en op de overgebleven wanden komt een nieuwe vloer gemaakt van vergruisd beton, afkomstig uit de afgebroken delen. Door de vloer te polijsten komen sporen van de afgesneden wanden en ingebouwd meubilair als een herinnering tevoorschijn. Op en verdiept in het plein bevindt zich het nieuwe programma, bestaand uit paviljoens, een zaal voor mediation en een kenniscentrum. Elk bouwwerk vervult een specifieke functie maar er is geen vaste route, bezoekers kunnen vrijuit dwalen.