Framer Framed

From what will we reassemble ourselves

Een groepstentoonstelling in Framer Framed bedacht door Anna Dasović en samengesteld door Natasha Marie Llorens. Tentoonstellingsontwerp door Studio L A.

From what will we reassemble ourselves brengt zes hedendaagse kunstenaars, een team van onderzoekers en een architect samen om na te denken over de vraag van de Kroatisch-Bosnische auteur Jozefina Dautbegović: uit welke fragmenten – beelden, verhalen, archieven en historische objecten – stel je een leven samen in het kielzog van een genocide? De tentoonstelling nodigt de kijker uit om zich te verplaatsen in de positie van omstander bij genocidaal geweld en om dit standpunt te onderzoeken. De omstander zelf blijft vaak onopgemerkt of wordt weggelaten uit de geschiedschrijving, maar diens getuigenissen leven voort in de beeldvorming.

De tentoonstelling verbindt diverse kunstwerken aan de genocide die 25 jaar geleden plaatsvond in en rond Srebrenica, in Bosnië en Herzegovina. Het getoonde werk representeert de bredere context en (voor)geschiedenissen van een plek waar genocidaal geweld plaatsvond. Elk kunstwerk biedt een invalshoek van waaruit een herinnering aan geweld en verlies opnieuw kan worden bevraagd en verbeeld. Als erkenning van diegenen die dit allesomvattende geweld hebben overleefd.

Studio L A ontwierp de tentoonstelling door het toevoegen van een ruimtelijke installatie waarin de kunstwerken getoond worden. Arna Mačkić zegt hierover: “Tienduizenden Bosniërs die gevlucht zijn voor de oorlog wonen in Nederland. Zo ook ik. Zoals andere Bosniërs heb ik mijn eigen herinneringen, beelden en perspectieven op de oorlog. Deze herinneringen bleven vele jaren onbesproken en onaangeraakt, omdat het noodzakelijk was om te focussen op vooruitgang en het opbouwen van een toekomst in Nederland. Maar de herinneringen zijn nooit verdwenen, ze zaten altijd tussen de muren. Om me heen en klaar om opengebroken te worden. Het tentoonstellingsontwerp is een representatie van deze muren. De bezoeker wordt uitgenodigd om zich tussen de muur in te bewegen en opengebroken delen te bekijken waarin nog niet vertelde perspectieven op de geschiedenis worden verbeeld. In deze smalle gang worden vijf archetypische ruimtes met elkaar verbonden.”

Ruimtelijk refereert het tentoonstellingsontwerp naar Arna’s onderzoek naar de monumenten van Bogdan Bogdanović voor haar boek Mortal Cities & Forgotten Monuments. Bogdanović gebruikt in zijn ontworpen monumenten geen symboliek die verwijst naar politieke ideologieën, oorlogshelden of religie. In plaats daarvan refereerde hij naar abstracte en archaïsche vormen zodat zoveel mogelijk verschillende mensen zichzelf in de beeldtaal konden herkennen. Vanaf de buitenkant is de ruimtelijke installatie abstracte en monolitisch. Van binnen wordt de bezoeker geconfronteerd met geïsoleerde ruimtes waarin de kunstwerken te zien zijn, wat zorgt voor intimiteit en voorkomt dat de bezoeker overzicht heeft over de gehele tentoonstelling. De onmogelijkheid om alles in één keer te begrijpen weerspiegelt de fragmentatie van herinneringen van geweld die de tentoonstelling probeert te adresseren en deconstrueren.

Srebrenica is Nederlandse geschiedenis
25 jaar na de val van Srebrenica is er nog steeds geen enkel monument in heel Nederland om de tragedie te herdenken. Als reactie hierop heeft het collectief Bosnian Girl (waar Arna Mačkić ook deel van uit maakt) een tijdelijk monument op het Plein in Den Haag gemaakt, de plek waar elk jaar op 11 juli herdacht wordt. Dit monument is onderdeel van hun campagne Srebrenica is Nederlandse geschiedenis. Na drie weken in Den Haag te hebben gestaan is het tijdelijke monument afgereisd naar de buitenruimte van Framer Framed, aan de Oranje Vrijstaatkade.