Dialoog staat aan de basis van een inclusieve samenleving. Een gelijkwaardige, democratische samenleving heeft baat bij ontmoetingen tussen verschillende mensen met verschillende visies op de wereld. In dialoog met elkaar leren mensen nieuwe perspectieven kennen en kunnen vooroordelen herzien worden. Het is belangrijk om uitsluiting in stedenbouwkundige projecten te voorkomen, zodat diverse inwoners in een vertrouwde omgeving met elkaar in contact komen. Segregatie in de gebouwde omgeving kan onbegrip en uitsluiting tussen inwoners in de hand werken. In het dossier Toegankelijke ruimte en Het publieke domein introduceren we projecten waarin we architectuur inzetten om uitsluiting in de openbare en institutionele ruimte tegen te gaan. Daarnaast hebben we de afgelopen jaren ruimtes ontworpen waarin geëxperimenteerd kan worden met debat- en discussievormen. Ruimtes die het beladen gesprek faciliteren en handvatten bieden om open met elkaar te praten over soms moeilijke onderwerpen. Studio L A projecten waarin dialoog de kern vormt bestaan bijvoorbeeld uit het ontwerpen van ruimtes waarin fysiek plaats gemaakt wordt voor discussies, en initiatieven in het organiseren van debatten en panelgesprekken. Alle projecten in het kader van Ruimte voor Gesprek zijn onderdeel van ons doorlopende onderzoek naar de rol van architectuur in het faciliteren van dialoog. Vaak betreft het zelf geïnitieerde projecten waarin we samenwerkingen aangaan met externe organisaties voor het sociaal activeren van onze ruimtes.
In 2017 ontving Arna Mačkić de
Jonge Maaskantprijs
+
voor haar werk rondom het thema inclusieve architectuur. De jury noemde haar een verbindende stem die de wonden van het verleden heelt, zonder de littekens weg te poetsen. Het maatschappelijk geëngageerde werk van Studio L A, zowel in ontwerp als in woord en schrift, werd hierbij geprezen. Voor de prijsuitreiking op 10 november 2017 maakten we zelf het programma, waarbij we een debat organiseerden met rijksbouwmeester Floris Alkemade, ontwerper Marga Weimans en burgemeester Aboutaleb. In plaats van een klassieke prijsuitreiking waarbij de nadruk lag op het juryrapport en de projecten van Studio L A, kozen wij er voor inclusieve architectuur op de kaart zetten binnen het vakgebied. In het debat werd er gesproken over het belang van kunst in het faciliteren van beladen gesprekken, en hoe beleid en architectuur kan reageren op segregatie in de samenleving. Daarnaast vertoonden we de film
Blinds
+
en spraken we aan de hand van de film met de panelleden over over de huisvesting van statushouders en vluchtelingen.
Vanuit onze interesse naar hoe kunst als houvast kan dienen in het aankaarten van beladen gesprekken, initiëren we in 2016 de tentoonstelling
On Speaking Terms
+
bij kunstruimte Nest in Den Haag. Kunstenaars Yair Callender, Robert Glas, Charl Landvreugd, Barbara Visser en Marga Weimans reflecteren op wij-zij tegenstellingen en xenofobie in de samenleving. Het centrale element van het tentoonstellingsontwerp bestond uit een forum waarin ruimte was voor debat. In samenwerking met Stichting Discussiëren Kun Je Leren organiseerden we dialoog sessies waarin kinderen het forum in gebruik namen en met elkaar spraken over de thema’s in de kunstwerken. Kinderen bleken perfecte deelnemers in maatschappelijke debatten, omdat ze opener durven te zijn en sneller bereid hun mening bij te stellen. Documentatie van deze discussies werd in de ruimte tentoongesteld zodat volwassen bezoekers niet alleen op de werken reflecteren, maar ook op de manieren waarop we met elkaar praten.
+
, in opdracht van Rijksbouwmeester Floris Alkemade, waarbij duurzaamheid centraal stond. ‘De Oma van je Oma’ is gericht op het versterken van de sociale samenhang die nodig is om te geloven in de verandering richting een duurzame en gezamenlijke toekomst. Er heerst sterke sociale segregatie binnen het gesprek over de klimaatcrisis en duurzaamheid. Duurzaam leven dreigt een elite onderwerp te worden, terwijl de werkelijke gevolgen en kosten van klimaatverandering en energietransitie vaak bij minder welvarende burgers komen te liggen. In samenwerking met Stichting Discussiëren Kun je Leren stelden we het educatieve programma De Oma van je Oma samen, waarin kinderen via de lichte vraag “wie was de oma van je oma?”, grotere onderwerpen aankaarten. Via hun eigen familiegeschiedenis worden grenzen zoals ‘elite’ en ‘volk’ aan het licht gebracht, terwijl er tegelijkertijd ruimte is voor gesprek over de leefwijzen van vroeger die vele malen duurzamer waren dan huidige leefpatronen. Vanuit hier wordt er met kinderen gepraat over de manier waarop ze hopen dat de wereld er uit ziet voor hun eigen kleinkinderen. Het driedelige lesprogramma vond plaats in een ruimtelijke installatie van Studio L A dat bestond uit een windroos waarin kinderen hun voorouders uit alle windrichtingen konden positioneren.
Het gehoorde en gesproken woord
+
is het afstudeerproject van Arna Mačkić en Lorien Beijaert, aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam. Het project bevat een voorstel waarin het gebouw van het Instituut voor de Rechten van de Mens in Den Haag ruimte biedt aan rechtszaken over mensenrechtenkwesties. Daarnaast kan het een plek zijn voor het publiekelijk onderzoeken en herdenken van huidige en historische gebeurtenissen waar op dit moment nog weinig aandacht voor is, en voor debatten, gesprekken en ‘spoken word battles’ met scholieren. Het project vormde voor Studio L A de eerste stap in het onderzoeken naar hoe publieke ruimte actiever, publieker en inclusiever gemaakt kan worden en hoe institutionele gebouwen ruimte daadwerkelijk kunnen bieden aan de ideeën en stemmen van de verschillende mensen die ze dienen.