Inclusieve Educatie

Bij het oprichten van Studio L A zetten we architectuur in om steden inclusiever te maken. In elk project stellen we onszelf de vraag hoe we een ruimte kunnen maken die een waardige plek biedt aan alle gebruikers. Het is een vraag die binnen de architectuurwereld en in gemeenten steeds meer speelt. Toch is het redelijk onontgonnen terrein binnen het veld. Door onderzoek te doen en samen te werken met andere vakgebieden dragen we bij aan kennisdeling onder beleidsmakers, architecten en toekomstige architecten.

Het onderzoek naar hoe openbare ruimte segregatie in stand hield begon met het boek Mortal Cities & Forgotten Monuments + (2016) van Arna Mačkić. Met oog op de wederopbouw van het verwoeste Mostar in Bosnië-Herzegovina, onderzoekt ze hoe ten tijde van Joegoslavië architectuur werd ingezet voor het benadrukken van eenheid tussen de verschillende etniciteiten en identiteiten van het land. Monumenten, openbare ruimte en gedeelde rituelen droegen bij aan de gemeenschappelijke identiteit door de nadruk te leggen op een gezamenlijke toekomst, gedeelde rituelen, en een universeel of mythologisch verleden. In het boek onderzoekt Arna hoe deze strategieën vandaag de dag ingezet kunnen worden om in de openbare ruimte de segregerende tegenstelling van ‘winnaars’ en ‘verliezers’ te vermijden. Het boek reageert hiermee direct op de naoorlogse wederopbouw van Arna’s familiestad Mostar, waarin de openbare ruimte het conflict van de jaren negentig in stand houdt als belichaming van de scheidingslijn tussen de verschillende etniciteiten die eeuwen de stad delen.

Mortal Cities and Forgotten Monuments kreeg na de publicatie veel aandacht uit steden als Rotterdam en Beirut. Steden die net als Mostar verwoest werden in een oorlog en kampen met vragen over wederopbouw en het herscheppen van identiteit. Naar aanleiding hiervan organiseerde Studio L A het tweedelige programma bij debatcentrum de Balie in Amsterdam genaamd Inclusive Cities: Rebuilding Collective Identities After the War + en Inclusive Cities: Shared Cultural Heritage In Segregated Cities + . Het eerste programma draaide om de relatie tussen architectuur en conflict, het tweede programma ging over de relatie tussen architectuur en identiteit. Onder de sprekers waren Rijksbouwmeester Floris Alkemade, hoofd van het Zweedse bestuur van erfgoed Qaisar Mahmood, oprichter van Black Heritage Tours Jennifer Tosch en anderen. De programma’s vonden plaats in een door Studio L A ontworpen set die binnen in De Balie een reflectie vormde op de openbare ruimte.

In 2020 brengt Studio L A het boek Inclusive Cities uit. Inclusive Cities is een samenwerking tussen Studio L A en een interdisciplinaire groep gastschrijvers. Met de Nederlandse openbare en institutionele ruimte als uitgangspunt, wordt door verschillende case-studies, ervaringen en projecten onderzocht wat het betekent om inclusiviteit als kernwaarde te laten gelden in bouwprojecten. In de publicatie worden verschillende vormen van uitsluiting onder de loep genomen — van een eenzijdige blik op de koloniale geschiedenis tot segregatie en gentrificatie. Een van de hoofdstukken is gewijd aan het opleiden van jonge architecten en de verschillende lagen, van curriculum tot organisatiestructuur, waarin diversiteit een belangrijke rol speelt binnen een opleiding.

Deze visie op architectuureducatie is gevoed door de ervaring die Arna Mačkić van 2016-2019 opdeed als hoofd van de afdeling Architectural Design + Architectural Design op de Gerrit Rietveld Academie. De architectuurafdeling is een uniek en autonoom programma waarin kunst en architectuur perspectieven vormen waardoor de relaties tussen ruimte, mensen en samenleving worden onderzocht. Arna’s visie als hoofd van de afdeling was erop gericht de afdeling op zowel inhoudelijk als personeelsvlak diverser en inclusiever te maken, met als doel de studenten een kritische en veelzijdige blik op het toekomstige vakgebied te bieden.

Naast zelf geïnitieerde projecten in de vorm van publicaties en programma’s, wordt Studio L A regelmatig gevraagd om onze visie te delen op inclusieve architectuur. Deze projecten maken een sterk onderdeel uit van ons werk, omdat we hiermee het gesprek kunnen aanwakkeren binnen het architectuurveld. Om inclusieve, vooruitstrevende opdrachten te kunnen uitzetten moeten namelijk alle partijen een gesprek kunnen voeren over de sociaal-politieke, ethische kant van het onwerp. In het kader hiervan heeft Arna Mačkić in 2017 een TEDx talk gehouden onder de naam The Power of Inclusive Architecture + . In 2019 gaf ze een lezing in het programma Sign of the Times: Mad as hell + in het Internationaal Theater Amsterdam, voorafgaand aan architect Daniel Libeskind.

Op 14 mei 2017 gaf Arna Mačkić de H.J.A Hofland lecture + in Rotterdam, naar aanleiding van de herdenking van het bombardement van 1940. In de lezing maakte ze een connectie tussen haar onderzoek naar de verwoesting van haar familiestad Mostar, in Bosnië-Herzegovina, en de verwoesting van Rotterdam een aantal decennia eerder. Beide steden hebben na het verlies van hun stedelijke identiteit opnieuw moeten definiëren hoe de toekomst er uit ziet en wie aan deze toekomst mee schrijft. Deze verbinding noemt Arna de honderden dunne draadjes die tussen verschillende steden wereldwijd met verbonden identiteiten zijn gespannen.